"Rare jongens, die Romeinen!"

Ken je dat? Dat je zelf vindt dat iets heel voor de hand liggend is, maar dat dat onderwerp voor iemand anders helemaal niet zo simpel is?

Het is mijn werk om, naast taal- en cultuurcursussen, advies te geven over culturele verschillen. Zo leg ik weleens uit, dat er in Rusland anders zaken wordt gedaan dan "bij ons" in Nederland. Dat niet 'zij' per se vreemd zijn, maar dat 'wij' ook zo onze trekjes hebben die apart, vreemd of zelfs ongepast kunnen overkomen. En vakantiegangers, die naar Frankrijk gaan, help ik bijvoorbeeld inzien hoe ze het beste kunnen reageren in geval van onenigheid (bij reserveringen, bij politiezaken, schade etc).
 
Ik ben me ervan bewust dat die werkzaamheden onder de 'softe' sector vallen en dat niet altijd direct meetbaar is, wat het (nuttige) effect ervan is. En we - met name bedrijven- houden nou eenmaal van meetbaar resultaat. Sterker nog, 'wij Nederlanders' zijn over het algemeen direct, to the point en denken al dan niet bewust, dat het daarginds allemaal wel goed zal komen of dat onze werkwijze wel zal zegevieren.

Herkenbaar? Ik heb niets tegen die manier van denken; die "we kunnen het en we weten het"-houding heeft ons ver en veel gebracht, toch? Maar, paradoxaal genoeg, juist in tijden van globalisering werpt het soms meer vruchten af als je je net eens wat meer verdiept in de cultuur van een ander.

Morgen is het 1 mei. In een aantal landen is dat een nationale feestdag. Wil je op die dag winkelen? Succes met het vinden van een zaak, die open is. Wil je als ondernemer afspraken maken? Tja, dan krijg je meestal het antwoordapparaat.

Voor mij is dit dus zo'n voor de hand liggend onderwerp: let op nationale vrije dagen! Ik heb namelijk in verschillende landen gewoond en daar meegemaakt hoe zulke dagen het dagelijks leven stil kunnen leggen. Het is dan ook een onderwerp, dat ik regelmatig aanhaal.
Leren 'we' ervan? Welnee! Een opdrachtgever ging gewoon willens en wetens zonder afspraak op 1 november (Allerheiligen) naar Frankrijk. En een kennis kwam na een vakantie flabbergasted thuis met de opmerking: "Je kunt op zo'n dag écht he-le-maal niets krijgen!!"

Fijn om te weten, dat mijn werk en dat van mijn collega's nog steeds niet overbodig is.

"When in Rome, do as the Romans do."

PS natuurlijk zijn er uitzonderingen: soms is de supermarkt om de hoek ineens open of zijn internationaal georiënteerde bedrijven bijvoorbeeld vaker bereikbaar. Maar toch, een gewaarschuwd mens....

Ontdezing van de taal

Zulke zinnen: "Het gebouw is duidelijk te zien op de foto. Deze vindt u in de bijlage.". Of: "Vul de bon in en lever deze in bij de balie!". Brrr. Ronduit: brrr.

Sinds wanneer zeggen we geen "hem" of " haar" meer bij het vervangen van een zelfstandig naamwoord? Waarom worden sommigen zaken zo omzichtig geformuleerd? De tweede voorbeeldzin kan ook zo: "Vul de bon in en lever hem/'m in bij de balie!" En van de twee zinnen in het eerste voorbeeld kun je makkelijk één zin maken: "Op de foto, die in de bijlage zit, is het gebouw duidelijk te zien."
Dat loopt toch net wat lekkerder.

Ik denk: misplaatste dikdoenerij. 'Deze' klinkt wel heel gedistingeerd, tenslotte. En als een paar (reclame)schrijvers het doen, dan volgt de rest vanzelf.

Wanneer gebruik je nou wel 'deze'? Bijvoorbeeld als aanwijzend voornaamwoord (denk ook aan 'dat meisje', 'die woning'):

- "Ik neem deze!" (zuurstok, auto, bus, jurk, broek, boeken...)
- "Deze man zegt al 30 marathons te hebben gelopen."
- "Deze schoenen zitten lekker, die daar doen echt pijn aan mijn voeten!"
- "Op deze website vindt u...."

Deze (!) varianten zijn minder mooi:

- "Pangasius met gebakken aardappeltjes. Deze komen bij een lokale boer vandaan." (en dan vraag ik me ook af: heeft die boer die aardappeltjes al gebakken, dan?! Maar dat terzijde.)
- "De opening van de school werd verricht door de rector. Deze knipte om 10:00 vanmorgen het lint door."

 Ik pleit voor het ontdezen van onze taal. Wie doet mee?

À la, a la... tralala

Laatst had mijn wederhelft gekookt: een geïmproviseerde nasi met veel groenten, met stukjes roerei, wat ketjap - en dat alles roergebakken. Hij was heerlijk, die nasi à la manlief.

Mooi. Fijn. Zou je zeggen. Nee, waar gingen we het over hebben? Over de uitdrukking "à la", die toch eigenlijk best apart is. We begrijpen hem allemaal: de constructie staat regelmatig op menukaarten of we gebruiken de woorden zelf ("Jongens, we eten vanavond spaghetti à la mama!"); kortom, op de wijze van iemand, liefst met toenaam.
Mijn talenhartje heeft er echter moeite mee: de spelling wisselt nog weleens (a la, à la, ala...) en als de term uit het Frans zou komen - de woorden klinken Frans, toch? - dan klopt het gebruik in het Nederlands lang niet altijd.

Neem nou de zinsnede van hierboven: "...die nasi à la manlief". Het Franse (lid)woord 'la' is vrouwelijk; kijk bijvoorbeeld naar 'la maison' (het huis) en 'la fille' (het meisje). De constructie met het vrouwelijke "à la" en mijn, nou ja... bepaald mannelijke wederhelft E. is grammaticaal incorrect.
[Volg een van mijn lessen om te weten, hoe je à + lidwoorden dan wel correct gebruikt (!) Verbreed je Horizon]

Op een dag kort na ons nasi-diner sprak E. met een collega over zijn culinaire escapades. Ook de gewraakte uitdrukking kwam ter sprake. Die collega dacht dat de uitdrukking uit het Italiaans kwam. Interessant. Op de menukaart bij de Italiaan komen we ze inderdaad vaak tegen: de pasta al pesto, de pizza alla Mozzarella etc.

Maar dan is het spellingsvraagstuk nog niet opgelost: in het Nederlands schrijven we tenslotte "à la" - met of zonder accent grave. Ach, de verbastering van leenwoorden, zullen we maar zeggen.

In Frankrijk gebruiken ze de uitdrukking trouwens zelden op de hierboven omschreven manier. Daar staat bijvoorbeeld wel op het menu: "Poulet à la normande". Op Normandische wijze, dus. En ja, 'normande' is vrouwelijk.
Wij Nederlanders willen, denk ik, gewoon heel graag onze naam verbinden aan onze maaksels. Doen ze in Frankrijk ook wel, hoor. Maar dan zeggen ze: "Voilà! Une pizza à ma façon!". Pizza op mijn manier. En niet anders.