En de hoofdrol gaat naar: een hond!

Voordat ik aan de slag ging met Verbreed Je Horizon heb ik zo'n twaalf jaar als tolk, vertaler en taaldocent gewerkt. In die jaren zijn er uiteenlopende opdrachten voorbijgekomen (ik heb eerder al eens verteld over liefdesbrieven en de Efteling) en over een daarvan gaat dit stuk. Sleutelwoorden: toneel, tolken en hond.

Hond

Ja, hond. HondEN om precies te zijn. Zo meteen vertel ik er alles over, maar eerst moet je weten, dat ik bang ben voor honden. Ook voor de oh-maar-ze-doen-niets-hoor honden. Júíst die.

Op een dag werd ik door een organisator van een cultureel festival benaderd met de vraag of ik bij een Franstalig toneelstuk wilde komen tolken. Het ging om een grotendeels geïmproviseerd stuk en oh ja...er waren honden bij. Een zestal Mechelse herders speelden namelijk een belangrijke rol in het stuk, dat de notie "wie is nou wie de baas?" ging onderzoeken. Het woord "uitdaging" was toen nog niet zo populair, maar het past het beste bij deze situatie - geloof me. Na wat wikken en wegen, nam ik de opdracht aan.

His master's voice

Gelukkig was er een repetitie. Er was nog een andere tolk en samen kregen we uitleg over het toneelstuk. Twee filosofen discussiëren over vrije wil (de basis was het begrip "his master's voice") geflankeerd door 6 (zes!) Mechelse herders, die tijdens de opvoering in beweging komen. Wij, de twee tolken, krijgen een plaats aan weerszijden van het toneel op een stoel met de rug naar het publiek. De honden werden begeleid door trainers, die -zelf ongetraind- een figurantenrol vervullen.

Tegen die tijd stond het zweet al in mijn handen... Dat er honden in de buurt zijn, is tot daaraan toe maar dat ze bij wijze van spreken aan mijn voeten zouden liggen, dát was even wat anders. Sterker nog: de honden zouden al op het toneel liggen, als het publiek binnenkwam (trainers in de buurt natuurlijk) om alvast een bepaalde spanning op te roepen. De andere tolk en ik zouden dan rustig naar onze zitplaats op het toneel lopen. Langs die honden. Ik zeg het maar even.

Luisteren!

Overigens waren het prachtige dieren: karamelkleurige haren, mooie houding en intelligente ogen. Maar ja, het zijn honden.... Van een trainer hoorde ik, hoe zo'n optreden tot stand komt en dat het voor de dieren ook 'gewoon' werk is. Het was dus niet de bedoeling om de honden zo maar aan te halen. Goh, hou me tegen.
Ook vertelde hij, dat niet elke hond van het groepje zo happig (haha, happig) was op menselijk contact en dat sommige -na werktijd- juist heel aanhankelijk zijn.
En toen gebeurde het. De trainer vroeg of ik kennis wilde maken met een van de dieren. Onder het mom "verleg je grenzen" stemde ik toe. Of ik dan even wilde gaan zitten op mijn stoel op het toneel. Even later liep de man vanuit de coulissen dwars over het toneel met aan zijn zijde een van de honden. Vlak bij mijn knieën hielden ze stil. Had ik al verteld, dat er geen woord gesproken werd? De trainers gaven alle commando's met hand- en hoofdbewegingen.
Goed, die hond naast mijn benen dus. Na het "op de plaats rust"-teken keek het dier naar zijn baas (his master), naar mij en legde toen heel zachtjes zijn kop op mijn schoot.

Mensentaal - hondentaal

Ik smolt. Die ogen, die vacht, de rust van het beestje! Toen de trainer vroeg of ik hem wilde aaien, ging me dat nog even te ver, maar de eerste stap was gezet: ik zou me niet meer laten leiden door angst. We hebben allemaal hard gewerkt die paar dagen en ik heb er prettige contacten, leerzame herinneringen en zere lachspieren aan over gehouden. En stiekem ben ik trots op mezelf. En dankbaar voor de trainer met mensenkennis. En voor de hond. Die Mechelse herder met de lieve ogen.

From Russia with love - of hoe je aan een vrouw komt

Een tijdje geleden was er een programma op de vaderlandse televisie met de welluidende titel "From Russia with love". Nederlandse mannen gaan op zoek naar een vriendin in het Oostblok (ik zag de aflevering met Rusland en Oekraïne) en de nodige cliché's komen aan de orde: daar zijn nog echte vrouwen, daar weten vrouwen nog van schoonmaken en ze willen vast wel veel seks (ik verzin het niet!).
Over Nederland kom je - dankzij de interviews met de mannelijke kandidaten - ook interessante dingen te weten: kennelijk is het hier ieder weekend feest en kennelijk is seks bij ons werkelijk het belangrijkste tijdverdrijf dat er is.

Efteling

Nadat ik uitgelachen was, dacht ik terug aan mijn tijd als vertaler-tolk Nederlands, Frans en Russisch. In die 12 jaar dat ik als zelfstandige werkte, heb ik uiteenlopende opdrachten gehad: van het vertalen van gebruiksaanwijzingen (lekker technisch!), via het vertalen van diploma's, geboorte-aktes en presentaties tot een tolksessie in de Efteling ter gelegenheid van de opening van de attraktie PandaDroom. Stuk voor stuk interessante opdrachten met elk hun eigen charme en uitdagingen.
Op een dag werd ik gebeld door een meneer, die wat brieven van het Russisch naar het Nederlands en vice versa vertaald wilde hebben. We spraken af om de opdracht door te nemen.

Liefdesbrieven?

Het bleek te gaan om een man van middelbare leeftijd, met een enigszins gezet postuur en een wat grove manier van doen. Zijn wens: de brieven moesten zo snel mogelijk vertaald en graag ook wat gefatsoeneerd worden. Gaandeweg werd me duidelijk hoe de vork in de steel zat: deze man had niet zo lang geleden via internet contact gelegd met een Russische vrouw en wilde haar naar Nederland halen. Ongevraagd begon hij toe te lichten waarom hij dat deed en ja, ook hier kwamen de bekende cliché's voorbij: in Nederland waren geen leuke vrouwen (meer), in Rusland weten vrouwen nog wat vrouw-zijn is en weten ze hoe ze de man moeten behagen.

Thanks, but no thanks

Laat het even tot je doordringen: "Ze weten hoe ze een man moeten behagen." Ook deze uitlating verzin ik niet. We gaan even voorbij aan de schaamteloze generalisatie en bekijken de situatie die voor ons ligt: mijn appartement, mijn kantoor, een tafel, ik op mijn bureaustoel, opdrachtgever op een stoel aan tafel, hij - man, ik - vrouw. Grofweg werd me gevraagd of ik mee wilde werken aan het paaien van een soortgenote voor iemand, nou ja... smaken verschillen.

Ik heb de opdracht niet aangenomen.

Hier moest ik dus aan denken toen ik "From Russia with love" zag. Ik weet ook wel dat er vrouwen in die landen zijn, die smachten naar een man en/of toekomst hier. Het is alleen jammer dat het programma er zo'n veekeuring van maakt: als de dames maar mooi, aantrekkelijk en seksbelust zijn. Veel meer heb je toch niet nodig?

Zo, dan ga ik nu maar een Boeketreeksje lezen: daar overwint de liefde nog ;-)

Het gaat hier over de inhoud

De Fransen hebben het vaak over de inhoud. Zo, dat is een boude uitspraak. Geen zorgen, hij wordt zo onderbouwd. En verder gaat dit stukje ook nog over theater, schouwburg en bioscoop. Dan weet je dat alvast.

Taal
Ik 'doe' in talen: ik heb er een paar gestudeerd, gebruik ze regelmatig, ik geef taal- en cultuurcursussen en verkondig graag boodschappen over culturele verschillen en overeenkomsten. Inmiddels weet ik dat het leren van een taal geen sinecure is: woorden leren is tot daaraan toe, maar al die nuances....

Bonjour!

Pas geleden ging het in de les over dagdelen in het Frans, dus "jour/journée" (dag), "matin/matinée" (ochtend), "après-midi" (middag) en "soir/soirée" (avond). Ook bespraken we verschillende begroetingen: "Bonjour!" (hallo, goedendag), "Bonsoir!" (goedenavond) en "Bonne journée!" (prettige dag), "Bonne soirée!" (prettige avond). Maar wat is nou het verschil tussen de woorden mét -ée en zonder?

De woorden jour, matin, soir etc zijn concrete momenten en/of dagdelen. Het achtervoegsel -ée drukt meer de duur of de inhoud uit. Neem "soirée": hiermee drukt het Frans de duur of inhoud van de avond uit, in tegenstelling tot "soir" dat simpelweg "avond" betekent.

Koken

Kook je weleens op basis van Franstalige recepten? Dan heb je vast weleens gelezen dat er in je soepje een poignée kruiden moest: een handje. "Poing"  betekent "vuist", "poignée" doelt op de inhoud van die vuist (en het betekent "handvat", maar dat terzijde....).
Kijk ook eens naar deze woordparen:

• Bouche - bouchée (mond - hap)
• Cuiller/cuillère - cuillerée (lepel - lepel als hoeveelheid)
• Bol - bolée (kom - kom als hoeveelheid)

Zie je het patroon? Met woorden op -ée gaat het dus over de inhoud. Helaas gaat het er niet altijd even logisch aan toe: journée, matinée, soirée - maar geen après-midée of zoiets. Een weekendée is er ook niet. Waarschijnlijk duurt zo'n weekend al lang genoeg van zichzelf.

Ik ben geboren en getogen in Nederland, maar één ding wil er bij mij - na jaren Frankrijk en Frans - niet in: hoe kan het dat een matineevoorstelling in Nederland altijd in de middag plaatsvindt?

Kopje koffie?

Nog even en het is weer vakantietijd! Naar het schijnt, is Frankrijk nog steeds het favoriete vakantieland van de Nederlanders. We roemen het land met zijn prachtige rivieren, heuvels, bergen en kastelen en we raken niet uitgepraat over de eetcultuur. Maar ach, die Fransen hè....

De klik

Natuurlijk zijn er Frankrijkgangers, die van 'hun' Fransen nieuwe vrienden voor het leven maken en natuurlijk hebben vele toeristen mooie herinneringen aan de gastvrije ontvangst. Gelukkig maar! En toch blijft die gevatte opmerking rondzingen: prachtig land hoor, Frankrijk, maar jammer van de bewoners. Alsof 'de klik' er niet is. Tja, de Fransen zijn nou eenmaal een apart volkje: over het algemeen zo links als maar kan, afstandelijk tegen buitenstaanders, arrogant, ze hechten aan hun eigen taal en vinden hun cuisine de allerbeste.

Cultuur

Of ligt het toch wat genuanceerder? Ik denk het. Maar ja, ik ben misschien bevooroordeeld: ik heb namelijk aardig wat tijd tussen de Fransen gewoond, geleerd en gewerkt. Het interessante van die ervaring is, dat ik de twee landen en de twee volken -hoe gemêleerd ze ook zijn, hou me ten goede- naast elkaar kan houden en grappige/pijnlijke/mooie verschillen en overeenkomsten kan laten zien. Er zijn inmiddels al boeken vol geschreven over vakantiedrama's, taalproblemen (de Fransen en hun Engels!) en de geschiedenis van het land. Maar soms zijn er nog kleine culturele dingetjes die een ontmoeting aangenaam óf onbegrijpelijk kunnen maken. Neem nou het bestellen van een kopje koffie.

Café gourmand - Foto Verbreed Je Horizon

Koffie

"Je voudrais un café, s'il vous plait." Zo, dat is ook weer besteld: blij dat je de zin er foutloos uit hebt gekregen (mijn excuses aan de gevorderden ;-)) ga je zitten aan een tafeltje in de Bar-Tabac langs de weg in dat pittoreske dorpje. Ik ga even voorbij aan de soorten koffie, die je kunt bestellen - café express, café au lait etc.: het gaat nu om iets anders. O, daar komt de ober al met het heerlijke geurend vocht. Maar waarom is het zo duur?

Staan, zitten of 'terrassen'?

In veel Bar-Tabacs en Brasseries hanteert men meerdere prijzen. Dat is niet om nietsvermoedende toeristen af te zetten, nee, het gaat van oudsher om de arbeid die met het kopje koffie - en andere drankjes - gemoeid is. Bestel je het aan de bar: basisprijs. Wil je liever aan een tafeltje in het café gaan zitten ("en salle"), dan is je drankje alweer wat duurder en neem je plaats op het terras ("en terrasse") dan is de prijs het hoogst. De obers moeten nu eenmaal verder lopen!
Deze en andere culturele kennis scheelt scheve gezichten: bij de toerist, want die weet van hoe-wat-en-waarom en bij de horeca, want die zien dat de toerist weet van hoe-wat-en-waarom.

"Simple comme 'bonjour'!", zeggen de Fransen als ze willen aangeven, dat iets makkelijk te doen of te leren is: zo simpel als hallo [zeggen]. Doe dus niet zoals een oom van mij, die uit Nederland op bezoek was en zijn aan de bar bestelde, goedkope koffie meenam naar een mooi zitplekje ("Er is nog een tafeltje vrij, jongens!") om z'n vermoeide benen wat rust te gunnen. Je had de blik van de bareigenaar moeten zien....!

De liefde voor drie sinaasappels

Zojuist las ik in het lokale krantje, dat een muziekensemble binnenkort zou optreden en daarbij stukken van de Russische componist Prokovjev ten gehore zou brengen. In één klap was ik in gedachten weer in Moskou, ruim 15 jaar geleden...

Moskou

In het jaar 2000 ging ik in Moskou studeren. Ik woonde in bij een gezin bestaande uit een vader, moeder en twee dochters, die me allemaal even gastvrij verwelkomden. In die periode kreeg ik bezoek uit Nederland, zo ook van mijn ouders. Ik wilde ze, cultuurliefhebbers als ze zijn, verrassen met een theatervoorstelling. En niet zo maar een voorstelling, nee: een balletuitvoering in het bekende en legendarische Bolsjoi Theater*!

Ballet

Over het algemeen is cultuur - in de ruimste zin van het woord: schouwburg, museum, boek - in Rusland financieel toegankelijker dan in Nederland. Goed, ik ging dus naar het theater om kaartjes te kopen. Het duurde even voor ik doorhad waar ik moest zijn: niet binnen, maar buiten bij dat ene hokje met die lange rij ervoor. Had ik al verteld, dat het winter was?
Balletvoorstellingen bleken al maanden van tevoren uitverkocht. Hm, wat nu? De loketbediende wees me kordaat op de programma's, die her en der op dat hokje geplakt waren. "Volgende!".

Appelsienen

Na wat wikken en wegen, vooral datumtechnisch - mijn ouders bleven maar een week -  koos ik voor een stuk van Prokovjev**. Hier kennen we hem vooral van zijn werk "Peter en de Wolf". Het stuk dat in Moskou opgevoerd werd, was de satirische opera getiteld "Lyubov k tryom appelsinam", of wel "Liefde voor drie sinaasappels". Ja, 'appelsien' is Russisch voor 'sinaasappel'. Toen had ik overigens nog geen idee wat voor stuk het was, maar ik dacht: wauw, we gaan naar het Bolsjoi!

Het Bolshoi Theater

Zoals verwacht, waren mijn ouders zeer gecharmeerd van het geplande avondje uit. Het was een gezellige en geslaagde avond. Zij hebben er geen woord van verstaan en ik slechts hier en daar wat zinnen (m'n talenkennis is sindsdien behoorlijk verbeterd (!)), maar dat kon de pret niet drukken!
De sfeer alleen al: de krullerige entree, de spiegels overal, de garderobe-dames, de machtige deuren en het fluweel van de stoelen... wat een belevenis. Maar het mooiste was nog wel het doek boven het toneel: prachtig rood, met op de ene helft het symbool van de Russische Federatie en op de andere helft hamer en sikkel...

***

* De uitspraak van Bolsjoi is 'balsjoj', met de klemtoon op -oj. Dus niet 'boolsjooi', of zoiets :-)

** Meer info over het oeuvre van Prokovjev vind je hier

Wat een foto op Facebook teweeg kan brengen...

Pas geleden plaatste ik een foto op de Facebook-pagina van Verbreed Je Horizon (VJH). Op zich niets bijzonders, zou je zeggen, ware het niet dat deze foto meer aandacht genereerde dan andere (ik parafraseer Facebook even, dat overigens meteen met advertentievoorstellen kwam...). Later sprak ik 'volgers' in levende lijve en die begonnen er ook al over. Van waar die nieuwsgierigheid?

Een bed

Om te beginnen, zal ik de foto omschrijven. Geen geduld? Scroll dan naar beneden. Goed. Wat zien we? Een opgemaakt bed, in een kleine ruimte met een raam. Dat is het.

Trein

Het bijschrift op Facebook zal ook wel van invloed zijn geweest op de populariteit onder de volgers van VJH. Ik had er bij vermeld, dat het de plek was waar ik zo'n vier (4!) dagen bivakkeerde tijdens mijn Transmongolië-reis en dat alles wat ik toen nodig had, te zien was: leesvoer, dagboek, slaapplek, uitzicht en all-round kom voor pap (ontbijt) en noedels/rijst (lunch/diner). In die kom passen trouwens ook stukken gekookte kip, gedroogde worst en andere etenwaren die reizigers onderling delen.

Snurken

In de treincoupé passen vier mensen en zoals je ziet, verbleef ik rechtsonderin. In een eerdere post heb ik verteld, hoe mijn Russische gastmoeder een oppasser voor mij geregeld had. Nou, deze Pavel had de plek tegenover mij en dat bleef zo gedurende dat hele traject richting Siberië. De twee overgebleven plaatsen werden onderweg ingenomen door een vrouw en een man en later door twee mannen, die voor hun werk onderweg waren. Ja, toen was ik dus de enige vrouw in de coupé. Ik kan je vertellen, dat ik die nacht niet echt lekker heb geslapen. De heren snurkten namelijk nogal (!).

Bang

Ik snap wel, waar de interesse vandaan komt: het gaat heus niet om dat bed en die kom - zo'n mooie foto is het nou ook weer niet. Nee, het gaat om het idee, misschien zelfs wel de droom die de foto vertegenwoordigt. Transsiberië of Transmongelië spreekt tot de verbeelding, toch? Ik heb het geluk, dat ik die jeugddroom - want dat was het - waar heb kunnen maken.
Soms krijg ik de vraag, of ik niet bang was tijdens de reis. Die vraag wordt meestal gesteld in het licht van de hedendaagse ongeregeldheden in de wereld. Ik kan volmondig zeggen, dat ik niet bang was. Natuurlijk lette ik op mijn spullen, had ik mijn documenten áltijd bij me (belangrijker dan de inhoud van mijn rugzak) en bleef ik alert. Verder heb ik alle indrukken en ervaringen over me heen laten komen: het slapen in de trein, de gastvrijheid, de gore wc's, het eten, verdwaald raken of toch niet, een roedel wilde honden (!) en een herkauwende yak op aanraakafstand in Mongolië, fietsen in Peking... Ach, ik kan wel even doorgaan.

Daarom is de foto zo geslaagd: de belofte van al die belevenissen zit erin.